2024-тарихтағы ең ыстық жыл: Қазақстан мен әлемге жылыну қаупі неде

Сурет: Pexels

25 Қаңтар, 202509:32 taspanews.kz

NASA ғалымдары 2024 жылды 1880 жылдан бергі ең ыстық жыл деп атады. Жер бетінің орташа температурасы ХХ ғасырдағы (1951-1980) агенттіктің базалық деңгейінен 1,28°C жоғары болды. Жаңа бұрын – соңды болмаған рекорд 15 айдан кейін (2023 ж.маусым-2024 ж. тамыз) үздіксіз ай сайынғы температура рекордтарынан кейін тіркелді. Copernicus климаттың өзгеруі қызметінің мәліметтері бойынша, өткен жылы температура индустрияға дейінгі дәуірге (1850-1900) қарағанда 1,6°C жоғары болды. Температураның бұл өсуі бірқатар климаттық апаттарға әкелді: Бразилия мен АҚШ-тағы орман өрттері, Судандағы, БАӘ мен Испаниядағы су тасқыны, Филиппиндегі тропикалық дауылдар және т.б. Құрғақшылыққа байланысты Амазонка жағалауы 800 метрге шегінді. Қазақстандағы көктемгі су тасқыны да күрт жылынудан басталды. Жер бетіндегі температураның тағы қандай қауіпті көтерілуі, Қазақстанға осы зардаптардан қалай қорғану керектігі және біздің ел жылынуға қандай үлес қосқаны туралы, редакциялар Taspanews.kz firstecobureau экологы Әлия Ермакбаева айтып берді.

Өткен және қазіргі

Тақырып бойынша сілтемелер24 Қаңтар"Дональд ағайдан Сәлем" - депутат ЛГБТ үгіт-насихатына тыйым салуды ұсынады

Ермакбаева жердің климаттық жүйесіндегі жылудың негізгі көзі Күн сәулесі болып табылатынын және ол жер климатын қалыптастыратынын атап өтті.

"Бірақ жылыну процестерін күшейтетін парниктік эффект-бұл адамдардың өмірінің нәтижесі. Бұл, есімізде, жылуды парниктік газдармен ұстап тұру процесі, олар жылыну арқылы қоршаған ортаның температурасын жоғарылатады,яғни көрпе сияқты жерді паналайды", - деп еске алды эколог.

Сарапшының пікірінше, бұл процестер, ең алдымен, адамзаттың өзіне қауіп төндіреді. Көптеген табиғи құбылыстар – дауыл, құрғақшылық, өрт, цунами, торнадо, мұздықтардың еруі, су объектілері мен өзендердегі су деңгейінің төмендеуі және экожүйелерді бұзатын немесе түбегейлі өзгертетін, тх-ны азайтатын немесе жойатын көптеген басқа процестер күшейеді.

Ермакбаева соңғы онжылдықтар да бақылау тарихындағы ең жылы болғанын атап өтті: 1980 жылдан бастап әрбір келесі онжылдық алдыңғы онжылдыққа қарағанда жылы болды.

"Қазақстанда адам қызметінің нәтижесінде небәрі 40 жыл ішінде әлемдегі төртінші үлкен көл – Арал жоғалып кетті, енді тұздар мен шаң жүздеген шақырымға таралып, экожүйелер мен климатқа әсер етеді: жүз шақырым радиуста климат күрт континентальды болып өзгерді, жауын-шашын бірнеше есе азайды, тоғай ормандары тоқтады. Көріп отырғаныңыздай, Қазақстанда климаттың өзгеруіне ықпал ететін факторлар да бар", – деп атап өтті эколог.

Болашақ

Маманның айтуынша, жаһандық жылыну көптеген тікелей және жасырын қауіптерді тудырады. Жоғары температура адамдардың денсаулығына әсер етеді, инфекциялардың пайда болу себептері болып табылады, аштықты тудырады.

Экожүйелер де зардап шегеді-климат құрғаған кезде, ең алдымен, ұсақ биоалуантүрлілік өледі: келесі кезең үшін азық-түлік базасы болып табылатын өсімдіктер де, жәндіктер де, сондықтан экожүйелердің биоалуантүрлілігі тізбектей қысымға ұшырайды, осылайша жоғалту қаупі бар деградация процестері басталады.

"Қазақстанда біздің жас ұрпақ тап болуы мүмкін жаһандық жылынудың салдары туралы халықты ақпараттандыруға және ағартуға көбірек көңіл бөлу қажет. Бұл жерде марсиандықтар туралы емес, біздің балаларымыз бен немерелеріміз туралы – біз оларға тозған жерлерді, Езілген экожүйелерді, таусылған жер қойнауын, құрғап жатқан су айдындарын, Тұщы су тапшылығын қалдырамыз", – деді Ермакбаева.