Қазақстанда ауадан көмірқышқыл газын алу әдісі әзірленді

Сурет: freepik

15 Қыркүйек, 202517:34

«Казинформ»

Назарбаев университетінің тау-кен дела және жер туралы ғылымдар мектебінің ғалымдары ассистент-профессор Махмуд Лейлдің жетекшілігімен көмірқышқыл газын алудың табиғи механизмін өнеркәсіптік қолдану тәсілін әзірледі, деп хабарлайды kazinform агенттігінің тілшісі.

Олардың ғылыми жаңалықтары ең беделді халықаралық журналдардың бірі-Nature Scientific Reports журналында жарияланды.

Ғасырлар бойы тау жыныстары атмосферадан көмірқышқыл газын сіңіріп, оны сенімді түрде "тығыздау" қабілетіне ие болды, бұл оның ауаға қайта оралуына жол бермеді. Осындай өзара әрекеттесу нәтижесінде көмірқышқыл газы қатты минералды түрінде байланысады. Алайда, индустриалды төңкерістердің басталуымен табиғи тепе-теңдік бұзылды: парниктік газдар шығарындыларының көлемі соншалықты өсті, сондықтан планета оларды табиғи жолмен сіңіре алмайды.

Ғалымдар бұл табиғи процесті айтарлықтай жылдамдатудың жолын тауып, оны ауқымды қолдануға жарамды жұмыс технологиясына айналдырды.

Астанинские ученые изобрели уникальное болото, поглощающее углекислый газ из воздуха — Фото: NU

Тақырып бойынша сілтемелер14 ҚыркүйекТүсірілімнен кейін ақбөкендердің мүйізіне не болды-Экология министрлігінің жауабы

Көмірқышқыл газына арналған "тас тұтқындау" механизмі

Зерттеушілер өз жұмыстарында темір мен магнийдің көп мөлшері бар тау жыныстарын таңдады. Бұл заттар көмірқышқыл газымен әрекеттескенде химиялық реакцияға түседі, оның барысында төмен температура мен қысымның әсерінен тұрақты қатты минералдар түзіледі. Бұл формада көмірқышқыл газы химиялық байланысады және енді атмосфераға қайта кіре алмайды — ол "тас қабықтың"ішіне тығыздалады.

Бұл процесті оның табиғи ағымымен салыстырғанда қаншалықты жылдамдатуға болатынын бағалау үшін ғалымдар компьютерлік технологияны қолдана отырып модельдеу жүргізді. Нәтижелер реакция басталғаннан кейінгі бірінші аптада қоспадағы көмірқышқыл газының концентрациясы өзгере бастағанын көрсетті. Үш айдан кейін бүкіл қоспа қатты минералды затқа айналады және барлық көмірқышқыл газы сенімді түрде ұсталады.

Әрі қарай модельденген процесс арнайы жасалған зертханалық реакторда қайталанды және бұл жолы ұқсас нәтижеге бір айдан аз уақыт ішінде қол жеткізілді.

Астаналық ғалымдар ауаға тараған көмірқышқыл газын сіңіріп алатын ерекше батпақ ойлап тапты — Фото: NU

Экологиялық пайда және экономикалық пайда

"Біздің зерттеуіміздің маңызды экологиялық маңызы ғана емес, сонымен қатар практикалық экономикалық құндылығы да бар. Көмірқышқыл газы тіркелген минералдарды экологиялық таза Құрылыс және жылу оқшаулағыш материалдар ретінде пайдалануға болады", — деп түсіндіреді ассистент-профессор Махмуд Лейла.

Оның айтуынша, нарықта осындай карбонатты жылу оқшаулағыш материалдардың бір тоннасы 25 мың долларға дейін жетуі мүмкін.

Процесті жылдамдату үшін не қажет болды

Көмірқышқыл газының минералдану процесін жеделдету үшін зерттеушілер қоспаға арнайы катализаторлар мен химиялық компоненттерді қосып, ұсақталған тау жыныстарын қолданды. Ғалымдар бұл технологияны өнеркәсіпке енгізу қымбатқа түсуі мүмкін екенін мойындайды, өйткені ол айтарлықтай су мен көп энергияны қажет етеді.

"Зерттеу аясында біз бұл процесті жүзеге асыру үшін әртүрлі су көздерінің қаншалықты оңтайлы болатынын бағалаймыз. Сонымен қатар, ультрамафитті жыныстардың қалдықтарын пайдалану мүмкіндігі зерттелуде — бұл құрамында темір мен магний көп тау жыныстары", — деп қосты Махмуд Лейла.

Жоба авторларының айтуынша, көмірқышқыл газын қауіпсіз ұстауға жарамды тау жыныстарының көп мөлшері Ақтөбе және Қарағанды облыстарында шоғырланған. Оларды пайдалану арқылы миллиардтаған тонна көмірқышқыл газын сіңіруге болады.

Ғалымдар осындай геологиялық әлеуеттің арқасында Қазақстан көмірқышқыл газын қауіпсіз сақтау жөніндегі негізгі өңірлік орталыққа айналуы мүмкін екеніне сенімді, бұл елдің халықаралық экологиялық күн тәртібіндегі ұстанымын айтарлықтай нығайтады.