Неліктен Қазақстанда көбірек ауылдар алкогольден бас тартады

Сурет Midjourney нейрондық желісінің көмегімен жасалған

13 Мамыр, 202518:37

Tengrinews

Қазақстанда көбірек ауылдар спирттік ішімдіктерді сатудан және тұтынудан бас тартады. Жыл басындағы мәліметтер бойынша, спирттік ішімдіктер Қазақстанның үш облысының 100-ден астам елді мекендерінде жоғалып кеткен. Мұның артында не тұр? Бұл мәжбүрлі шара ма, жоқ па? Бұл туралы тілші Tengrinews.kz мәдениеттанушы және қазақтанушы Абылайхан Калназаровпен сөйлесті.

Шығу тегіне оралу

Абылайхан Калназаровтың пікірінше, алкоголь жоқ ауыл-бұл жаңа құбылыс емес, оның шығу тегіне оралу.

"Алкогольді тұтыну ешқашан алғашқы дала өміріне тән емес еді. Тарихи тұрғыдан алғанда, қазақтар іс жүзінде күшті алкогольді тұтынбаған, бұл тұрғыда жалғыз дәстүрлі сусын қымыз – табиғи ашытудан өткен бие сүті болған", - деп атап өтті мәдениеттанушы.

Қоғам салауатты өмір салты мен ұлттық жаңғыруға деген қызығушылықты арттыра салысымен, адамдар алкогольден бас тарта бастады, бұл оның отбасыларды құртып, рухты әлсіретіп, адамдарды осал ететінін көрді, деп санайды ол.

Құпия тыйым салу емес

Мәдениеттанушы алкогольсіз жолды таңдаған ауылдарда жергілікті тұрғындарға ішуге ешкім тыйым салмағанына сенімді. Мұның бәрі белгілі бір адамдардың өзара сенімі мен беделіне қатысты.

"Үлкендерге, дәстүрге, ақсақалдың сөзіне құрмет бар жерде зорлық-зомбылық немесе қатаң тыйым салудың қажеті жоқ. Адамдарға жай ғана: "Арақ – атадан қалғанның асесс" ("арақ ата - бабаларыңның мұрасы емес") түсіндіріледі", - деп атап өтті ол.

Содан кейін ұжымдық жауапкершілік іске қосылады: егер біреу бас тартса, аға немесе имам онымен сөйлеседі.

"Бізде әр бұрышта ПОЛИЦИЯ жоқ, бірақ ар-ождан мен тегі немесе тегі бар. Жастардың байсалды өмір салтына: спорт, мәдениет, ұлттық ойындар арқылы қатысуы маңызды. Бос емес, өзін құрметтейтін адамға мас болудың қажеті жоқ. Бұл уақыт: ішетін адам өмірден артта қалады. Табысқа табыну да өз жұмысын атқарады, өйткені қазіргі жастар табысты болғысы келеді. Ешкім маскүнеммен айналысқысы келмейді: оны жұмысқа алмайды, оны шақырмайды", - деп түсіндірді сұхбаттасушы Tengrinews.kz.

Калназаров "ауылдың жүрегі"деп атайтын Ақсақалдар кеңесі де өз рөлін атқарады. Бұл бейресми, бірақ өте ықпалды орган, оған ауылдағы ең құрметті адамдар кіреді, олар лауазымы бойынша емес, тұрғындар арасындағы даналық пен беделге байланысты таңдалады. Олар барлығы тыңдайтын шешімдер қабылдайды. Ақсақалдар моральдық тазалықты сақтайды, дәстүрлерді еске түсіреді және қақтығыстарға делдал болады.

"Ауылда алкогольге тыйым салу туралы мәселе талқыланған кезде Кеңес шешім қабылдайды. Бұл жоғарыдан қысым емес, консенсус. Ақсақалдардың рөлі – түсіндіру, бағыттау, балама ұсыну. Ең бастысы-үлгі болу. Кеңес сонымен қатар жастарды тәрбиелеу, аз қамтылғандарды қолдау, Мәдени іс-шараларды ұйымдастырумен айналысады. Бұл бутафория емес, тірі институт. Егер ақсақалдар: "ауылда арақ болмайды" десе, онда онымен ешкім дауласпайды", - деп атап өтті мәдениеттанушы.

Сән байсалдылыққа қаншалықты жетеді

Калназаров бұл үрдіс тек күшейе түсетініне сенімді, өйткені адамдар алкогольдің әсерінен шаршайды: қираған отбасылар, қылмыстар, кедейлік. Бұл әсіресе периферияда байқалады, мұнда бәрі көзге түседі.

"Біз уақытша тенденцияны ғана емес, қоғамның терең өзгеруін де байқаймыз. Бүгінде Қазақстанның түрлі өңірлерінде алкогольсіз ауылдар бар. Ертең олар екі есе көп болады. Бұл таза өмірге оралу жолы, мұнда басымдық – Ар-намыс, Денсаулық, парыз, ата-бабаларға құрмет. Әр адам өмірде сәттілікке жетіп, мағыналы адам болғысы келеді",-деп атап өтті ол.

Сарапшының пікірінше, жаман мысал ғана емес, алкогольсіз ауылдарда да "домино эффектісі" бар: бір ауыл бас тартты – басқалары алды.

"Бір ауыл өзін алкогольсіз деп жариялап, оң нәтижеге қол жеткізгеннен кейін, басқалары оның соңынан ерді. Мұндай бастамалар тез таралуда, әсіресе елдің оңтүстігінде, аймақтар туыстық және экономикалық байланыстармен тығыз байланысты. Алкогольсіз саясат жоғарыдан тыйым салуға негізделмеуі керек, ол мәдениетке, моральға және қоғамдық ынтымақтастыққа негізделуі керек. Қазақтың дәстүрлі тәсілі дәл осылай әрекет етеді: бедел, тәлімгерлік, рудың күші арқылы", - деді мәдениеттанушы.

Абылайхан Қалназаровтың пікірінше, бүгінде ауылдарға дені сау сана оралады, онда мас болу ұят және әлсіздік деп саналды. Жастар қазір жай ғана "ішпейді": ол өзі алкогольсіз таза өмірді саналы түрде таңдай отырып, жаңа стандартты белгілейді.

"Бұл енді наразылық емес, жаңа норма. Мәдениеттану тілімен айтқанда, мұндай ауылдар-алкогольсіз кеңістіктер. Алкогольсіз кеңістік түрме емес, тыйым салу жүйесі емес, саналы атмосфера екенін атап өту маңызды, оған адам не сәйкес келеді, не өзі шетке шығады", – деп қосты сарапшы.

Калназаров осындай ауылдардың бірінің ақсақалымен - мектептің бұрынғы директорымен әңгімесін еске алды.

"Ол маған алкогольсіз ауылдар режим емес, таза орта екенін айтты. Бұл жерде арақ дұрыс емес, өйткені оған орын жоқ. Атмосфера, тіпті жастардың да ішуге деген құлшынысы жоқ.

Тақырып бойынша сілтемелер13 МамырАИ туралы заң жобасы ҚР Парламенті мәжілісінде қаралатын болады

Көптеген адамдарда сұрақ туындайды: алкогольден бас тарту экономикаға кері әсер ете ме? Керісінше, ұзақ мерзімді перспективада мұндай бас тарту тиімді. Отбасы бөтелкеге жұмсамайды, бірақ бұл ақшаны сиырға, жылыжайға немесе баланы оқытуға жұмсайды. Маскүнемдік болмаған кезде – жалқаулық, төбелес, ауру болмайды. Ал тәртіп пен еңбек қайда болса, экономика да өседі", - деп түйіндеді ол.

Осы материал туралы пікіріңізді Біздің Instagram-да бөлісіңіз сілтеме