Қазақстан банктері депозиттер бойынша мөлшерлемелерді шектеуді тоқтатады

Қордың баспасөз қызметінің ақпаратына сәйкес, ҚДКБҚ ставкалар шегін директивалық белгілеуден алшақтайды. Наурыз айынан бастап Қор шекті мөлшерлемелердің мәндерін жариялауды тоқтатады және депозиттік нарықтағы нарықтық мөлшерлемелер туралы мәліметтерді жариялай бастайды.

Бастапқыда жеке тұлғалардың депозиттері бойынша сыйақы мөлшерлемелерін реттеу халықты банктердің жоғары ставкалар есебінен депозиттерді агрессивті тартуынан қорғау үшін енгізілді. Қазір ҚДКБҚ депозиттік нарықты реттеудіераықтандыру жағына қарай жылжи бастады.

Мәселен, 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап ҚДКБҚ көптеген банктер үшін теңгемен депозиттер бойынша шекті ставкаларды белгілеуді жойды. Шекті мөлшерлемелер ҚДКБҚ әдістемесі бойынша жақсы капиталдандырылғаннан аз санатқа жатқызылған банктердің аз саны үшін ғана сақталды. Бұл ретте, барлық банктер үшін депозиттік нарықта мөлшерлемелердің Елеулі секірулерін және салымдар ағындарын болдырмау мақсатында жүйелік тәуекел үшін жарна енгізілді, оның мөлшері олардың мөлшерлемелерінің нарықтық деңгейден ауытқу дәрежесіне байланысты болады.

2025 жылғы 1 наурыздан бастап ҚДКБҚ теңгемен депозиттер бойынша шекті мөлшерлемелерді белгілемейді және жақсы капиталдандырылған банктер өздерінің депозиттік саясатын басқа банктер сияқты нарықтық жағдайларда да айқындайтын болады. Сонымен қатар, егер жақсы капиталдандырылған банктер өздерінің депозиттері бойынша ставкаларды едәуір арттырса (нарықтық мөлшерлемеден + спрэдтен көп), бұл банк жүйесіне қосымша тәуекелдер тудырады. Осыған байланысты, мұндай банктер жүйелік тәуекел үшін жарнадан басқа, асып кету дәрежесіне және тарту көлеміне пропорционалды жоғары жарнаны да төлейтін болады.

2025 жылдың ақпан айынан бастап ҚДКБҚ сайтта теңгемен депозиттер бойынша шекті ставкалар туралы ақпаратты жариялауды тоқтатады. Оның орнына, 2025 жылғы наурыздан бастап ҚДКБҚ өзінің ресми сайтында бөлшек депозиттік нарықта қалыптасқан нарықтық мөлшерлемелер туралы мәліметтерді жариялай бастайды. Шетел валютасындағы депозиттер бойынша шекті мөлшерлемелер әлі де барлық банктер үшін белгіленеді.

"Біз жүргізілген реформа банктерге өз депозиттері бойынша сыйақы мөлшерлемелерін белгілеу кезінде көбірек еркіндік береді деп күтеміз. Теңгелік депозиттер бойынша ставкалар нарықтық факторлармен айқындалатын болады, ал ставкаларды белгілеу кезінде банктер үшін басты бағдар енді нарықтың барлық қатысушылары айқындайтын нарықтық ставка болып табылады. Бұл банктер арасында салауатты бәсекелестікке жағдай жасайды және бөлшек депозиттік нарықты, әсіресе банктер саны аз сегменттерді дамытуға жаңа серпін береді", — деді ҚДКБҚ басшысы Әділ Өтембаев.

Мәселен, мысалы, 12 айдан асатын мерзімдері бар мерзімді және жинақ салымдарын тарту көлемі қазіргі уақытта елеусіз, бірақ ұлғайтуға әлеуеті бар. Теңгелік депозиттер бойынша ставкалардың "шегі" жойылғанына қарамастан, жүйелік тәуекел үшін жарна және жоғары жарна түріндегі қосымша икемді төлемнің болуы теңгерімдеуші элемент ретінде әрекет етеді және депозиттер бойынша ставкаларды шамадан тыс көтеруге банктерді демотивациялайды.