Қазақстанда активтердің шығу тегінің заңдылығын тексеру ережесі жаңартылды

Тексерудің мақсаты активті сатып алу көздерінің (шығу тегінің) заңдылығын зерттеу, активті заңсыз сатып алу фактісін растау немесе теріске шығару болып табылады.

Түзетулермен тексеруді тағайындау туралы баянатта:

- баянат беретін тұлғаның күні, Тегі, Аты, Әкесінің аты (бар болса) және лауазымы;
- баянат берілген күнгі жағдай бойынша қалыптастырылған субъектіге және (немесе) оның үлестес тұлғаларына қолда бар материалдардың қысқаша мазмұны;
- сатып алудың заңдылығына қатысты тексеру жүргізу жоспарланып отырған субъектінің және (немесе) оның үлестес тұлғасының активтері;
- тексеру нысанасы болып табылатын активтер сатып алынған қаражаттың бастапқы шығу тегінен бастап уақыт кезеңін қамтуы мүмкін тексеру кезеңі;
- тексеру жүргізу мерзімі.

Қағидаларда тексеруші ретінде, оның ішінде 2023 жылғы 11 қазаннан бастап тағайындалған тексеру бойынша активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті органның лауазымды адамдары, сондай-ақ ҚР Прокуратура органдарының қызметкерлері қатысатыны көрсетіледі.

Тексеруді жүргізетін адамдардың құрамы, тексеру нысанасы мен кезеңі тексеруді тағайындаған активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті орган басшысының не оның міндетін атқарушы тұлғаның шешімі бойынша өзгертілуі немесе толықтырылуы мүмкін.

Ережеде қазір тексеру мерзімі нақты реттелген. Тексеру 60 жұмыс күнінен аспайтын мерзімде жүргізіледі.

Алайда, қосымша материалдарды талап ету қажет болған жағдайда тексеру жүргізу мерзімі 60 жұмыс күнінен аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін.

Тексеру, оның ішінде 2023 жылғы 11 қазаннан бастап тағайындалған тексеру осы активке байланысты сараптама, өзге де тексеру тағайындалған жағдайларда, сондай-ақ шет мемлекеттерден мәліметтер мен құжаттарды алу қажет болған кезде және тексеру жүргізуге кедергі келтіретін өзге де жағдайларда, оның ішінде аудит, активті бағалау, уәкілетті тұлғаға тексеру тағайындалған кезде тоқтатыла тұруы мүмкін Мемлекеттік орган прокурордың талабы бойынша, меншік нысанына қарамастан басқа мемлекеттік органдар мен ұйымдардан, жеке тұлғалардан қосымша материалдарды талап еткен кезде, активтерді ерікті түрде қайтару шеңберінде келісу және өзге де рәсімдерді жүргізген кезде.

Тоқтатылған тексеруді жүргізу мерзімін есептеу ол қайта басталған күннен бастап жалғасады.

Тексеру Заңның 25-бабына сәйкес келісім жасалған жағдайда, оның ішінде 2023 жылғы 11 қазаннан бастап жасалған осындай келісімдер негізінде аяқталуы мүмкін.

Қажет болған жағдайда тексеру шеңберінде қорытындылар беру үшін:

- мемлекеттік және құқық қорғау органдарының қызметкерлері (прокуратура органдарын қоспағанда);
- меншік нысанына қарамастан ұйымдардың мамандары (қызметкерлері).

Мемлекеттік және құқық қорғау органдарының қызметкерлері тиісті органдарға, мекемелерге не ұйымдарға жолданған активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті органның талабы бойынша тартылады.

Жеке ұйымдардың мамандарын (қызметкерлерін) тарту Азаматтық кодекске не заңсыз сатып алынған активтерді мемлекетке қайтару туралы ҚР заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

Бас прокурордың не оның орынбасарларының келісімі бойынша активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті орган тексеру жүргізуге, оның ішінде 2023 жылғы 11 қазаннан бастап тағайындалған прокуратура органдары ведомствосының, әскери және көлік прокуратуралары органдарының, облыстардың және оларға теңестірілген прокуратуралардың (Республикалық маңызы бар қалалар мен Астананың), аудандық және оларға теңестірілген прокуратуралардың қызметкерлерін тарта алады (қалалық, ауданаралық, сондай-ақ мамандандырылған) прокуратуралар.

Түзетулермен тексеру жүргізу шеңберінде ақпарат сұратуға жол берілетін тұлғалар тобы кеңейтілді.

Атап айтқанда, тексеру барысында активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті орган мемлекеттік, жергілікті өкілді және атқарушы органдардан, жергілікті өзін-өзі басқару органдарынан және меншік нысанына қарамастан өзге де ұйымдардан, квазимемлекеттік сектор субъектілерінен, істің лауазымды және жеке тұлғаларынан ҚР заңнамасында белгіленген тәртіппен ақпарат пен материалдарды сұратады және алады.

Бұдан басқа, активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті орган енді шет мемлекеттердің құзыретті органдары мен ұйымдарынан немесе халықаралық ұйымдардан, субъектілерден немесе олардың аффилиирленген тұлғаларынан ақпарат сұрата алады.

Тексеру нәтижелері бойынша, оның ішінде 2023 жылғы 11 қазаннан бастап тағайындалған шешімдер қабылданады:

- заңсыз сатып алынған активтерді мемлекетке қайтару мәселелері жөніндегі комиссияның қарауына активтерді түсініксіз шыққан активтер деп тану туралы соттарға талап қою туралы мәселені енгізу туралы;

- активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті органның қамтамасыз ету және (немесе) алдын ала қамтамасыз ету шараларын қоса алғанда, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген активтерді мәжбүрлеп қайтару жөніндегі өзге де шараларды іске асыруы туралы;

- сотқа дейінгі тергеп-тексерулер жүргізу үшін материалдарды құқық қорғау не арнаулы мемлекеттік органдарға беру туралы;

- басқа мемлекеттік органдар жүргізетін тексерулерге, аудиттерге, тексерулерге бастамашылық жасау туралы;

- активтерді қайтаруға байланысты талап-арыздар беруге, сондай-ақ қолданыстағы заңнамада көзделген өзге де іс-шараларды жүзеге асыруға бастамашылық жасау туралы (жаңа);

- Конституциялық заңның 5-тарауында көзделген қадағалау және ден қою актілерін енгізу туралы;

- ҚР заңнамасының талаптарына қайшы келмейтін өзге де іс-шараларға бастамашылық жасау туралы (жаңа).

Кейінге қалдыруға жол бермейтін жағдайларда осы тармақта көзделген шешімдерді тексеру аяқталғанға және оның қорытындылары шығарылғанға дейін активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті орган қабылдауы мүмкін.

Бас прокуратура түзетулерді қабылдаудың мақсаты активті сатып алу көздерінің заңдылығын тағайындау және тексеру ережелерін қолданыстағы заңнамаға сәйкес келтіру, сондай-ақ практикалық орындылықты ескере отырып, құжаттың ережелерін жетілдіру болып табылатынын түсіндірді.

Бұйрық 2025 жылғы 14 ақпаннан бастап қолданысқа енгізіледі.