"Келешек" азаматтардың жоғары білімге қол жеткізуін қамтамасыз етудің қосымша тетігі болады - Саясат Нұрбек

- Балаларға арналған "Келешек" бірыңғай ерікті жинақтау жүйесінің басты артықшылығы неде және ол Қазақстанда жоғары білімнің қолжетімділігін жақсартуға қалай көмектеседі?

- Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауында айтылған тапсырмасын орындау шеңберінде "Келешек" бірыңғай ерікті жинақтау жүйесін енгізу жөніндегі заң әзірленді, ол азаматтардың жоғары білімге қол жеткізуін қамтамасыз етудің қосымша тетігі болады және қолданыстағы қолдау шараларын біріктіреді. Мемлекеттік қолдаудың бұл шарасы 5 жастан асқан Қазақстан балаларына жоғары, сондай-ақ техникалық және кәсіптік білім беруді қоса алғанда, елде және шетелде білім беру қызметтеріне ақы төлеу үшін 18 жасқа толғанға дейін қаржы қаражатын тұрақты жинақтау үшін арналған.

"Келешек" жүйесіне қатысу үшін ата-аналар ағымдағы күнтізбелік жылы 5 жасқа толған балаларға 60 АЕК (2025 жылы 235 920 теңгені құрайды) мөлшерінде және мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесінің (МБЖЖ) қатысушылары болып табылатын екінші деңгейдегі банктерде және сақтандыру компанияларында шот ашуы қажет. жетім балалар 120 АЕК (471 840 теңге), жыл сайын 5-7% мөлшерінде мемлекеттік сыйлықақы төлеу және инвестициялық табыс.

"Келешек" жүйесінің шарты ата-аналардың кемінде 12 АЕК мөлшерінде жыл сайынғы міндетті ең төменгі жарнасы болып табылады. Шоттар Қазақстандық депозиттерге кепілдік беру Қорымен, ал сақтандыру төлемдерінің сомасы – Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру Қорымен сақтандырылады.

Мемлекеттік білім беру грантын алған жағдайда қаражатты жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуға пайдалануға болады. Сонымен қатар, жинақталған қаражатты тұрғын үй жағдайын жақсартуға бағыттауға және қажет болған жағдайда үшінші тұлғаларға беруге болады.

- 2025 жылы жоғары оқу орындары мен колледж студенттеріне арналған стипендиялар едәуір ұлғаяды. Ерекше қажеттіліктері бар Студенттер үшін қандай қосымша мемлекеттік қолдау шаралары қарастырылған?

- Мемлекет жоғары оқу орындарының студенттеріне оқу жағдайларын жақсарту және студенттерге қолдау көрсету үшін стипендияларды ұлғайту бойынша жоспарлы жұмысты жалғастыруда. 2025 жылы ЖОО және колледж студенттері үшін стипендия 2 есе, ал магистранттар мен докторанттар үшін 1,75 есе артады. 2025 жылғы 1 қыркүйектен бастап бакалавриат студенттері 52 372 теңге көлемінде, ал педагогикалық және медициналық бағыттардағы білім алушылар үшін 84 000 теңгеге дейін стипендия алатын болады. Магистранттар 117 098 теңге, ал докторанттар 262 500 теңге алады. Интернатурада оқитын студенттер үшін стипендия 94 862 теңгені, ал резидентурада — 134 664 теңгені құрайды. Сондай-ақ, "өте жақсы"емтихан тапсыратын студенттер үшін жоғары Стипендиялар қарастырылған.

Студенттердің белгілі бір санаттары үшін қосымша сыйлықақылар белгіленді. Жоғары немесе кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары оқу орнынан кейінгі білім алатын көру және есту қабілеті бұзылған студенттерге бакалавриат студенттеріне – 94651 теңге, магистранттарға – 204921 теңге, докторанттарға – 459 375 теңге үстемеақы белгіленді. Жаралануы, ауруы немесе контузиясы салдарынан мүгедектігі немесе мертігуі бар адамдардың да: бакалавриат студенттеріне – 78 558 теңге, магистранттарға – 175 647 теңге, интерндерге – 142 293 теңге үстемеақы алуға құқығы бар. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған немесе қорғаншылықтағы (қамқоршылықтағы) жетім балалар қатарындағы студенттер базалық стипендияның 30% деңгейінде үстемеақы алады, бұл бакалаврлар үшін 68 083 теңгені, магистранттар үшін 152 227 теңгені және интерндер үшін 123 320 теңгені құрайды.

Мемлекеттік стипендиядан басқа, жоғары оқу орнының Ғылыми кеңесінің шешімі бойынша 104 744 теңге мөлшерінде тағайындалатын оқуда ерекшеленген студенттерге, олимпиадалардың, шығармашылық конкурстардың, спорттық жарыстардың жеңімпаздарына арналған Президенттік стипендия бар.

Президенттік стипендияны үшінші курстан бастап студенттер және екінші курстан бастап магистранттар ала алады. Мұндай стипендияға бюджеттік студенттер де, ақылы негізде оқитындар да құқылы.

- Студенттер үшін инфрақұрылымды жақсарту үшін, атап айтқанда, жаңа жатақханалар салу тұрғысынан қандай қадамдар жасалуда және мемлекеттік-жекеменшік әріптестік бұл процестерді жеделдетуге қалай көмектеседі?

- Студенттер үшін инфрақұрылымды жақсарту үшін Қазақстанда жаңа жатақханалар салуға бағытталған елеулі қадамдар жасалуда. 2029 жылға дейін жыл сайын жатақханаларда 10 мың орынды енгізу жоспарланып отыр, ал 2024 жылы 11 096 орын енгізілді. Астана және Алматы сияқты ірі қалаларда студенттерге жатақханалардан уақытында орын алуға көмектесетін жобалық фронт-офистер жұмыс істейді.

Сонымен қатар, 2024 жылы жатақхана құрылысына мемлекеттік тапсырыс көлемі ұлғайтылды. Алматыда ол 144 АЕК – тен 230 АЕК-ке дейін, ал Астана қаласын қоса алғанда, басқа өңірлерде-122 АЕК-тен 195 АЕК-ке дейін ұлғайтылды. Сондай – ақ, жатақхана объектілерін реконструкциялау үшін өтемақы мөлшері едәуір ұлғайтылды-92 АЕК-тен 182 АЕК-ке дейін.

Жатақханаларды салу және реконструкциялау процестерін жеделдетуге ықпал ететін мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігі әзірленді. Бұл механизм жеке компаниялардың осы жобаларға қатысуын ынталандыратын құрылыс салушыларға мемлекеттің инвестициялық шығындарын кезең-кезеңімен өтеуді қамтиды.

2025 жылы жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға, сондай-ақ кәмелетке толғанға дейін ата-анасынан айырылған немесе қамқорлығынсыз қалған жастарға және 1 және 2 топтағы мүгедек адамдарға, бала кезінен мүгедек адамдарға, мүгедек балаларға оқу кезеңінде ЖОО жатақханаларында тұрғаны үшін 100 050 теңге мөлшерінде өтемақы төлеу жалғастырылады. Бұл шаралар студенттерге тұрғын үйдің қолжетімділігін жақсартуға және жастар үшін инфрақұрылымды дамытуды жеделдетуге көмектеседі.