Оқиғалар лентасы

Кеше

22 желтоқсан

21 желтоқсан

Сауалнама

Қарағандыда жол жөндеу сапасына ризасыз ба?

41% Иә. Олар өте жақсы жасайды;(304)
7% Мен сапаға ризамын,бірақ тұрақты кептелістер кедергі келтіреді;(49)
46% Жоқ. Олардың не жаман екенін бірден көруге болады-олар екі жылдан кейін ауысады;(337)
6% Қанша жасасаңыз да, мағынасы болмайды. Тек желге ақша.(43)

Қазақстан,

Қазақстандықтар кредиттер бойынша 22 триллион теңгеден астам қарыз болды

Коллаж: Canva

22 Желтоқсан, 202409:36

«Казинформ»

Соңғы жылдары енгізіліп жатқан түрлі шектеулерге қарамастан, қазақстандықтардың тұтыну мақсаттарына алған кредиттерінің көлемі өсуде. Әрбір қазақстандық орташа есеппен банктерге қанша қарыз және Kazinform агенттігінің корреспондентінің материалында ең үлкен кредиттердің мөлшері қандай.

22,7 трлн теңге қарыз

Қазақстандықтардың кредиттік портфелі жыл сайын өсіп келеді. Бірінші кредиттік бюроның есептеулері бойынша 2024 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша 8,9 миллион қазақстандықтың кредиттік ұйымдар алдындағы жалпы берешегі 22,7 триллион теңгеге жетті.

Казахстанцы задолжали более 22 триллионов тенге по кредитам — Инфографика: Kazinform

Тақырып бойынша сілтемелер22 Желтоқсан2024 жылы Қазақстан энергетикасына 327 млрд теңге инвестиция тартылды

Кредиттердің жалпы сомасы 22,7 триллион теңгенің 49,1% - ы кепілсіз тұтынушылық кредиттерге тиесілі. Яғни, мақсатты несиелермен салыстырғанда тұтынушылардың үлесі тым үлкен. Тағы 27,8% - ы ипотекаға, 14,1% - ы автокредиттерге тиесілі. Олардың артында 4% кепілмен тұтынушылық несиелер, ал басқа мақсаттарға алынған несиелер 5% құрайды.

Егер кепілсіз тұтынушылық кредиттердің сомасы алушылар санына бөлінсе, онда берешектің орташа мөлшері 1,37 миллион теңгені құрайды. Ипотекалық кредиттер бойынша әрбір алушының 10,9 миллион теңге, автокредиттер бойынша – 6,2 миллион теңге мөлшерінде берешегі бар.

Қарыз алушының портреті немесе біреуіне 116 несие

Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі осы жылдың көктемінде қаржы саласындағы демографиялық жағдайға шолу жасады. Сонымен, несие алып, ақшаны қайтара алмағандардың 52% - ы ер адамдар. Ер адамдар 5 жыл ішінде төленбеген несиелердің 59% құрайды. Яғни, әйелдер мужчермен салыстырғанда несиелерді уақытында қайтаруға тырысатыны байқалады. Тиісінше, әйелдермен салыстырғанда ер адамдарға көбірек несие есептен шығарылды. Списердегі есептен шығарылған кредиттердің орташа мөлшері – 545,5 мың теңге, әйелдерде – 438,3 мың теңге.

Осыған қарамастан, банктер ер адамдарға 15 миллион теңгеден астам ірі несие береді. Әйелдердің үлесі тек шағын несиелер бойынша - 2 миллион теңгеге дейін.

Қазақстанда несие алушылардың басым бөлігін 1982-2000 жылдары туған адамдар құрайды. Кепілдік несиелер бойынша дефолттар мен есептен шығару статистикасы x буынының (1963-1981 жылдары туылған), ал кепілсіз несиелер бойынша мыңжылдықтардың (1982-2000 жылдары туылған), әсіресе ер адамдар арасында басым екендігін көрсетеді. Қарыз алушы әйелдер арасында нәресте бумерлері арасындағы банкроттықтың ең көп үлесі (1943-1962 жылдары туған) кепілсіз тұтынушылық қарыздар портфелінде тіркелген. Z жас буынының өкілдері арасында кепілсіз тұтынушылық қарыздар бойынша дефолттардың алғашқы жағдайлары да байқалады (2001-2005 жылдары туған), бірақ олардың үлесі әлі де аз.

Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі ең көп несие алған ел рекордтары туралы мәліметтерді жариялады. Орташа алғанда, Қазақстанда ерлер мен әйелдер 2 кредит алады. 2023 жылы тек бір ер адамнан алынған несиелер саны 69 құрады. 2022 жылы бір азамат 79 несие рәсімдеді. Әйелдер арасында 116 кредиті бар азамат бірінші орында. Бір қызығы, бір қазақстандықтың ең жоғары қарызы жиынтығында 15,5 миллиард теңгеге жетті.

Қазақстандықтардың 64% - только тек бір банк алдында берешегі бар. Екі банкте несие алғандардың үлесі-26%. Олардың үш банкке берешегі бар-8%.

банкротство, кредит — Сурет: freepik.com

Жасырын схемалар

Олардың бірі-бастапқы жарнаға қаражат болмаған жағдайда ипотеканы рәсімдеу. "Алаяқтар" алғашқы жарнаны жинау үшін бірден бірнеше банктен ипотека алған күні несие алды. Мәселе мынада, ипотека беретін қаржы ұйымдары клиенттің сол күні басқа банктерден несие алғанын білмеді, өйткені Бірінші несиелік бюрода деректерді уақытында жаңартуға уақыт болмады. Бірақ жыл басынан бері бұл кемшілік жойылды, егер азамат несие берсе, басқа банктер бұл туралы арнайы жүйе арқылы хабарлама алады.

Екінші жағынан, екінші деңгейдегі банктердің азаматтарға клиенттің төлем қабілеттілігі мен қаржылық жағдайын шектеусіз және тиісті бағалаусыз несие беруі де кері әсерін тигізді. Биыл Қазақстанда несие беру кезінде тәуекелдерді азайту және несие алушылардың құқықтарын қорғау мақсатында заң қабылданды. Оған сәйкес, енді қазақстандықтар жұбайының келісімінсіз 1 000 АЕК (шамамен 3,7 миллион теңге) астам сомаға кредит ресімдей алмайды. Дегенмен, жыл басында Talap қолданбалы зерттеулер орталығы талқыланған реттеу шараларына қарамастан, проблемалық несиелер санының арту қаупі сақталатынын хабарлады.

"Негізгі фактор-тәуекелдерді нашар бағалау, борыштық жүктеме коэффициентінің талаптарын орындамау. Халықтың қаржылық сауаттылығында проблемалар бар екені белгілі. Бірақ қаржы ұйымдары әлеуетті қарыз алушылардың төлем қабілеттілігін тиісті түрде бағалауы керек. Қазір төлем қабілеттілігін бағалау 12 критерий бойынша жүргізілуде. Олардың ішінде: карта бойынша шығыстар; коммуналдық қызметтер; интернет-дүкендерде сатып алулар; мүліктің болуы; депозиттегі ақша қалдықтары. Дегенмен, бұл көрсеткіштер әрқашан тұрақты табыстың болуын аша бермейді. Нәтижесінде тұрақты табысы жоқ азаматтарға несие беру тәжірибесі тарады", - делінген орталықтың басылымында.

Сарапшылардың айтуынша, жоғары пайыздық мөлшерлемеге байланысты табысы төмен адамдар үшін 1 миллион теңгеге дейінгі несие проблемаға айналуда. Олар тұтынушылық кепілсіз несиелердің мөлшері мен санын, сондай-ақ сыйақы мөлшерлемесін шектеу керек деп санайды.

Бизнесті қаржыландыру

Тұтастай алғанда, тұтынушылар несиелеріне деген жалпы қызығушылық сарапшылар жақсы үрдіс емес деп санайды. Мысалы, экономист Бауыржан Ысқақовтың айтуынша, несиелеу кезінде талаптарды күшейту керек.

Бауыржан Ысқақов — Фото: Бауыржан Еркақтың жекее мұрағатынан

"Еңбекке қабілетті халықтың 85-90% -. несиелер бар, олардың көпшілігі бизнеске немесе қандай да бір өндірісті ашуға емес, тұтынушылық мақсаттарға бағытталған. Жасыратыны жоқ, әдетте адамдар қаржылық сауаттылық пен басқа білімнің болмауына байланысты несиелерді ойланбастан алады. Жалпы, банктер бұрынғыдай тұтынушылық несиелерге емес, корпоративті, яғни заңды тұлғаларды несиелеуге назар аударуы керек.біз қазір екінші деңгейдегі банктердің көпшілігінің несие портфельдері тұтынушылық бағытқа бағытталғанын көріп отырмыз", – дейді сарапшы.

Оның пікірінше, несие нарығындағы қазіргі жағдай сыртқы және ішкі факторларға тікелей байланысты. Олардың бірі-екінші деңгейдегі банктердің көпшілігінің жоғары пайыздық мөлшерлемесі, өйткені елде қайта қаржыландырудың жоғары мөлшерлемесі банктік несиелердің қымбаттауына әкеледі. Дегенмен, кейбір сарапшылар елдегі қарыз жүктемесі өте төмен деп санайды.