Оқиғалар лентасы
- Из-за смартфонов китайского производства жителям Карагандинской области стало сложно дозваниваться в скорую
- Какой сегодня праздник: 26 ноября
- Қазақстанда дәрі-дәрмектің құны көрші елдерге қарағанда жоғары
- Тұман және жел: Қазақстандағы үш күнге арналған ауа райы болжамы
- Қазақстанда алғаш рет жүктіліктің оныншы аптасынан бастап Даун синдромына тест енгізілді
- 2025 жылғы қаңтарда демалыс күнін ауыстыру: қазақстандықтар өз нұсқаларын ұсынды
- "Сарыарқа" шабуылшысы Қазақстан чемпионатының 11-ші аптасының үздік ойыншысы атанды
- 2035 жылға қарай Қазақстан өзін отынмен толық қамтамасыз етеді — Энергетика министрлігі
- ІІМ: үш күн ішінде ұрланған 900-ден астам мал иелеріне қайтарылды
- Объектілерді террористік тұрғыдан осал стратегиялық объектілерге жатқызу критерийлері өзгертілді
- Тоқаевқа ҰҰА мен қарудың жаңа үлгілерінің Қазақстан армиясына келіп түскені туралы баяндалды
- Қазақстанда тұрғын үй саясатын реформалау бойынша қандай түзетулер болатыны белгілі болды
- Геннадий Головкин күтпеген жаңалықтарды хабарлады
- Бұл атом электр станциясы емес: МӨЗ құрылысының мерзімі депутаттарды ашуландырды
- Қанша қазақстандық аннуитет сатып алып ерте зейнетке шықты
- 31 Желтоқсанда пойызбен жүретіндер үшін билет бағасының төмендеуі белгілі болды
- Цифрландыру тіркеуді алып тастауы тиіс-Олжас Бектенов
- Уақытты аудару туралы сауалнама eGov mobile қосымшасынан жоғалып кетті
- Андрей Буялский "Сарыарқамен"шолу келісімшартына қол қойды
- Портал оқырмандары ekaraganda.kz 2024 жылдың ең жағымды жаңалықтарын таңдады
- Ресейліктер үшін Қазақстан азаматтығын бөліп-бөліп ресімдеу: ІІМ маңызды мәлімдеме жасады
- 2025 жылы 900 ден астам запастағы офицерлер әскери қызметке шақырылады
- Монополистер қазақстандықтарға жылыту үшін 768 млн теңгеден астам қаражат қайтарады
- Электронды білезіктер жиі қолданыла бастады — ҚР Жоғарғы Соты
- Ұрпақтан-ұрпаққа: корейлердің этномәдени бірлестігінің өкілдері қарағандылықтарға кимчи сыйлады
- Қарағанды облысында "ақбөкен" табиғатты қорғау акциясы басталады
- Қарағандыда Майқұдық саябағында бөлшектелген орталық саябақтан жарқыраған қолшатыр табылды
- Теміртауда домушник ұсталды
- ІІМ Қазақстанда адам саудасы фактілері бойынша статистиканы жариялады
- Қарағанды облысында интернет байланысын жақсарту үшін не істеп жатыр
- Қарағанды облысының ардагерлер кеңесінде жаңа басшы
- Қарағандыда осы қыста Майқұдық саябағында да желілік мұз айдыны болады
- Қарағанды облысында SARYARQA Jastary жастар форумы өтті
- Отын тапшылығы Қазақстанға қауіп төндіре ме, - деді Энергетика министрлігінің басшысы
- Қазақстанның қаржы жастығы қаншалықты сенімді?
- Құтқарушылар саусағында сақина тұрып қалған қызға көмектесті
- Қарағанды облысының аграршылары арзандатылған дизель отынын жеткізуге өтінім бере алады
- Неліктен Үкімет Қазақстанда алимент қорын құруға қарсы
- Қарағандылықтарды АИТВ және ЖИТС туралы көбірек білуге шақырады
- Қарағандыда жануарларды қорғау митингі өтті
- Бірінші орын және рекорд: Теміртау спортшылары пауэрлифтингтен әлем чемпионатын жеңіп алды
- Есірткі бизнесінде ұсталған тәртіп сақшылары өмір бойына бас бостандығынан айырылуы керек-AMANAT
- Шахтинск квартеті Қарағандыда жаңа көрме ұсынады
- Қарағандыда ондаған құс Қоректендіргіштер орнатылды
- Қазақстанда Қорғаныс министрлігінің кейбір бұйрықтары өзгертіледі
- Қазақстанның автожолдарында жаңа индекстер енгізілді
- Қарағанды облысында жыл басынан бері 197 отбасы "қандас" мәртебесіне ие болды
- Қарағанды облысында науқастардың қайтыс болуы-туыстары ұзаққа созылған тергеу туралы мәлімдеді
- Денсаулық сақтау министрлігі Mpox вирусын анықтау үшін отандық реагенттерді сатып алуға 900 мың теңгеден астам қаражат жұмсады
- Президенттік олимпиадада қарағандылықтар қола медальдар мен білім гранттарын алды
- Қарағанды облысы бойынша ҰҚКД пара беру кезінде адвокатты 4 млн теңгеге ұстады
- Қарағандылықтарды кәрізді дұрыс пайдалануға үйретуге тырысуда
- Теміртауда көлікке түскен жаяу жүргіншіге айыппұл салынды
- "Террикон алқабы" it-хабында қараша айындағы конференция қандай мәселелерге арналады
- Көптеген қорлар мен бақылау аз: Қазақстанда қайырымдылықпен не дұрыс емес
- Балалар кітапханасында Қарағанды туралы бейнесюжеттер байқауының қорытындысы шығарылды
- Қарағандыда Ева Натанованың жеке көрмесі жұмыс істейді
- Болашақ жұмысшы мамандықтары: Қарағандыда жастар слеті өтті "Enbek.Bolashaq.Damu»
- Қарағандыда халықаралық мысықтар көрмесі өтті. Фоторепортаж
- Түнгі сапарлардың күшін жою: дәрігерлер денсаулық сақтау министрлігіне бейне хабарлама жазды
- Жанып кеткен тамақтың салдарынан Теміртау тұрғынының пәтерінде өрт шықты
- Қарағанды облысында ауыл шаруашылығының үздік қызметкерлері марапатталды
- Серік Сәпиев Қарағанды облысының спорт басқармасын басқарады
- Бұлтты технологиялар бизнес пен стартаптардың өмірін қалай жеңілдетеді: Vk Cloud тәжірибесі
- ҚАЖД бастығы Қарағанды облысы мен Ұлытау тұрғындарымен онлайн кездесті
- Бүгін қандай мереке: 25 қараша
- Қазақстандағы өнімдердің бағасы "көтерілді"
- Қазақстанның судьялар корпусында қанша әйел жұмыс істейді
- Қазақстанда балықтың кейбір түрлерін әкетуге тыйым салынады
- Қазақстан ең қолжетімді мобильді интернеті бар топ-10 елдің қатарына енді
- Қазақстанның шағын және орта компанияларының 49% - женщины әйелдер басқарады
- Қазақстанда жаңа Су кодексінде шағын су объектілері мен мұздықтарды қорғау бойынша шаралар әзірленді
- Сандық көшпенділерге визаны қалай алуға болады
- Қазақстанда балық өсірушілер үшін субсидиялардың жаңа түрін енгізу ұсынылды
- Шетелде жұмысқа орналасу: Қазақстанда жеке жұмыспен қамту агенттіктерінің қызметі реттеледі
- Қазақстанда дәрі-дәрмек өндірісі күрт өсті
- Қазақстанда Еуропаға жаңа тікелей рейс іске қосылуы мүмкін
- Аэротаксилер Қазақстанда іске қосылғысы келеді
- Қазақстанда шетелдік жұмысшыларға квоталарды төмендетуге ниетті
- Сауалнама көрсеткендей, қазақстандықтардың 85% - ы темекі шегудің зиянын мойындайды
- Қазақстанда минералды тыңайтқыштар өндіретін жаңа кәсіпорындар пайда болады
- Тобет тұқымының генофондын қазақстандық ғалымдар зерттеп жатыр
- Қазақстандықтар автосалондарда машинаның қандай маркасын жиі сатып алады
- Қазақстандық авиадиспетчерлер жасанды интеллектті пайдалана отырып оқытылатын болады
- Қазақстанда малға 50 миллион тоннадан астам жем дайындалды
- Қазақстандықтар бір айда 164 мыңға жуық автокөлікті есепке қойды
- Қазақстан өңірлерінде құрма қанша тұрады
- Қазақстанның су көлігі 2024 жылы жолаушылар санын екі есеге арттырды
- Қазақстандағы алаяқтықтың жаңа түрі: БАӘ, Қытай және Грузиядан машиналар сатып алу
- Қазақстандықтар инвестициялық монеталарды сауда алаңдары арқылы сатып ала алады
- Қазақстанда музыканттарға авторлық аударымдарды цифрландыру ұсынылады
- Қазақстандағы қоймалардың тапшылығы: электрондық сауданың өрлеуі неде
- Мәселелер көбейіп келеді: машиналар қашан көтеріле бастайды?
- Қазақстанда төлем карталарының саны 80 млн бірлікке жетті
- Қазақстанда үш жасқа дейінгі машиналарды әкелу тәртібі өзгерді
- Жаңа жылға қалай қауіпсіз арықтауға болады
- Әлемдегі тұщы су қорының азаюы деп түсіндірді ғалымдар
- Қазақстан Орталық және Оңтүстік Азиядағы ең тұрақты ел мәртебесін растады
- Қазақстан туризм саласында беделді халықаралық сыйлыққа ие болды
- Арал теңізі Қазақстанда шынымен де суға тола ма?
- Қазақстандықтар тұтынушылық кредиттерді көбірек ала бастады
- Қазақстанда жаңа егіннің астығын тікелей сатып алу үшін қанша ақша қажет
- Қазақстандықтар "Болашақ" бағдарламасы бойынша бакалавр дәрежесін ала алады
- 2024 жыл жер тарихындағы ең ыстық жыл болуы мүмкін
- Қазақстанда Жеңіл өнеркәсіп қалай дамиды?
- Қазақстанда 26 млрд теңгеге салық кімге қосымша есептелді
- Әділет министрлігінің Заң шығару институтында түбегейлі өзгерістер қажет ― депутат
- Қазақстанда 2024 жылы қандай жаңа зауыттар мен фабрикалар іске қосылды
- Қазақстанда көтерме және бөлшек сауда көлемі өсті
- Қазақстанның қай қаласында ең арзан пәтерлер бар
Сауалнама
- Иә. Олар өте жақсы жасайды;(295)
- Мен сапаға ризамын,бірақ тұрақты кептелістер кедергі келтіреді;(44)
- Жоқ. Олардың не жаман екенін бірден көруге болады-олар екі жылдан кейін ауысады;(270)
- Қанша жасасаңыз да, мағынасы болмайды. Тек желге ақша.(33)
«Символ свободы». Фрагмент из книги Валерия Могильницкого «В долине слез»
В июне 2016 года ушел из жизни знаменитый писатель, журналист и поэт Валерий Могильницкий, который более полувека трудился в журналистике и литературе. Его книги широко известны не только в республике, но и за рубежом. Они выходили в Казахстане, России, на Украине. Их общий тираж достиг 200 тысяч экземпляров. В память об известном авторе и в честь Дня памяти жертв политических репрессий редакция ekaraganda.kz выпускает несколько материалов Валерия Михайловича из книги «В долине слез».
Наиболее известные из книг Валерия Могильницкого - «Черные розы маршала», «Великие узники Карлага», «В долине слез», «Выстрел Александра Фадеева», «Наш Назарбаев», «Академик Абылкас Сагинов», «Люди Победы», «Не склонив головы», «Верность призванию» и другие. Стихи, очерки, статьи Валерия Михайловича публиковались в журналах «Москва», «Жовтень», «Уральский следопыт», «Крестьянка», «Советский воин», «Юный натуралист», «Дон», «Дальний Восток», «Простор», «Нива», «Жулдыз», газетах «Правда». «Труд», «Известия», «Комсомольская правда», «Казахстанская правда», «Караван» и других.
Книга «В долине слез» была выпущена в 2017 году московским издательством «Интернациональный союз писателей». Она посвящена жертвам сталинских репрессий. Перед читателями открывается целая галерея ярких, выдающихся личностей, судьбы которых были сломаны страшной машиной по уничтожению людей. Открытость стиля автора, доступность изложения делают ее интересной широкому кругу читателей.
О главах из этой книги и пойдет речь: «Любимый цветок Каюма» и «Звезды футбола в Карлаге». Издание Валерий Михайлович подписал в печать незадолго до своей кончины, 3 июня 2016 – ему было 76. Семья автора получила свои экземпляры книг из Москвы 25 апреля 2017 года – в родительский день, пока были улажены все формальности по передаче прав семье.
«В долине слез» была мечтой Валерия Могильницкого – это некий итог, который он хотел увидеть при жизни, работа над темой жертв политических репрессий велась последние 20 лет жизни. Тема Карлага и несправедливо забытых имен, загубленных судеб двигали автора вперед на новые поиски. Свои труды автор объединил в московскую серию «Современники и классики», из новых и уже опубликованных очерков, статей. Всего было издано в Москве две книги: «Безымянные тюльпаны» (2015 год) и «В долине слез».
Каюм Мухамедханов
***
Символ свободы
Среди заключенных Карлага, Степлага, Песчанлага и других сталинских лагерей находилось немало местных жителей – выдающихся интеллигентов Казахстана. Не так давно в Долинке в музее жертв политических репрессий меня познакомили с личным делом заключенного Карлага, историка Каюма Мухамедханова. Он был основоположником абаеведения, первым среди литературоведов написал кандидатскую диссертацию под руководством Мухтара Ауэзова о поэтической школе Абая. Немало горя, лишений перенес из-за нее автор. Был репрессирован, отбывал незаслуженное наказание в Карлаге.
И вот я встретился с человеком, который хорошо знал Каюма, любил ходить на экскурсии, которые тот проводил в музее Абая в Семипалатинске. Это – директор ТОО «КарагандаГИИЗ и К*», доктор технических наук, заслуженный строитель Казахстана Виктор Никитович Попов. В то далекое время (пятидесятые годы прошлого века) он учился в Семипалатинском топографическом техникуме.
Так вот Виктор Никитович Попов утверждает, что уже в те годы учащиеся техникума интересовались историей Казахстана, жизнью и творчеством Абая … Как раз в свободное от посещения занятий время он побывал несколько раз в музее великого поэта-мыслителя, который размещался тогда в пяти тесных комнатках деревянного домика, где некогда гостил Абай, приезжая из степей в Семипалатинск. Экскурсии в музее проводил довольно симпатичный, высокий, седой человек с обычными очками в роговой оправе. Он прекрасно владел русским языком, с блеском вдохновения в глазах рассказывал о жизни и поэзии Абая, его учениках-поэтах. Это был писатель, ученый Каюм Мухамедханов. Он всегда был приветлив с молодыми посетителями, часто повторял им слова Абая: «Наука отроков питает».
Сам Президент Академии наук РК Каныш Имантаевич Сатпаев с глубоким уважением относился к Каюму Мухамедханову. Когда в 1947 году музей Абая в Семипалатинске был передан в ведение Академии наук Казахстана, то К.И. Сатпаев издал приказ о назначении К. Мухамедханова директором этого музея. Для того у первого Президента АН Казахской ССР были важные основания. Во-первых, К.Мухамедханов активно участвовал в организации государственного литературного музея Абая, который был открыт в 1940 году, во-вторых, он был автором первого гимна Казахской ССР, постоянно изучал творческое наследие А. Кунанбаева и даже нашел его неопубликованные стихи.
У Каныша Имантаевича Сатпаева был прекрасный дар подбирать кадры, и преимущество он отдавал творческим людям. Именно такими были его соратники Николай Кассин, Василий Штифанов, Евней Букетов, Михаил Русаков … Именно таким был Каюм Мухамедханов, написавший и опубликовавший более 500 трудов на темы абаеведения.
К. Мухамедханов и М. Ауэзов
Мало кто из молодых знал, что К. Мухамедханов очень сильно пострадал во времена сталинизма, но не в гибельные жестокие тридцатые, а в пятидесятые годы, когда волны репрессий вновь охватили казахстанский край. Поводом для его ареста послужило совместное постановление Президиума Академии наук Казахской ССР и Президиума Союза советских писателей Казахстана "Об итогах дискуссии по научному изучению жизни и творчества классика казахской литературы Абая Кунанбаева". Оно было опубликовано в республиканской газете "Казахстанская правда" 13 октября 1951 года. В нем, в частности, говорилось о больших политических ошибках М. Ауэзова, С. Муканова, Г. Исмаилова и других писателей, которые отошли от позиции марксизма-ленинизма, трактуя творчество Абая и его учеников. "Дело дошло до того, – сообщалось в нем, – что в апреле 1951 года объединенный ученый совет гуманитарных институтов Академии наук Казахской ССР принял и осуществил защиту политически вредной диссертации К. Мухамедханова "О литературной школе Абая", где под "видом учеников Абая превозносятся даже буржуазные националисты, которые, дожив до периода советской власти, превратились в ярых ее врагов".
С публикации этого материала и начались тернии ученого Каюма Мухамедханова. 1 декабря 1951 года он был арестован и привлечен к уголовной ответственности за антисоветскую националистическую деятельность. Подготовленный им и Мухтаром Ауэзовым труд "Ученики Абая" был уничтожен в типографии уже во время набора. В мае 1952 года Мухамедханов был осужден по статье 58 на 25 лет лишения свободы с конфискацией имущества. Но, как выяснилось, конфисковывать - то было нечего – у Мухамедханова всего богатства-то оказалось – одна библиотека. И ее конфисковали, а это более трехсот книг. И среди них уникальные, изданные в 18-19 веках, такие как "Русские современные деятели" (1881 год), "Европейская Турция" (1890 год), "Ислам и культура арабов" (1913 год), "Казахские песни и кюи" Затаевича (1901 год), "О Козы Корпеш и Баян-Сулу" (1927 год) и другие. Не побрезговали чекисты и письмами Каюма, его перепиской с Мухамедханом Сейткуловым.
Тут надо пояснить, что Мухамедхан Сейткулов – отец Каюма. Он близко общался с лидерами партии "Алаш" Алиханом Букейхановым, Ахметом Байтурсуновым, Мухамеджаном Танишбаевым, Магжаном Жумабаевым. В 1937 году Мухамедхана Сейткулова арестовали и предъявили обвинение в том, что он является одним из активных участников антисоветской группы мусульманского духовенства, существующей якобы в Семипалатинске. В том же году его расстреляли как врага народа, бывшего алаш-ординца. Место захоронения Сейткулова так и не нашли до сих пор.
Сын, подобно отцу, был осужден несправедливо, предвзято. Из него пытались выбить показания против М. Ауэзова, но Каюм продолжал твердить: "Мухтар – порядочный человек. Его не троньте".
Свой срок Мухамедханов отбывал в Карлаге, в унылой степи, полной каменных пригорков. За два года он побывал в самых страшных отделениях Карлага – и в Карабасе, и в Долинке, и в Дарье, и в Кула-Айгыре. Поскольку в его личном деле была запись "годен к физическому труду", его больше использовали на тяжелых невыносимых работах – он дробил киркой огромные валуны и переносил камни к лагерям, где из них сооружали высоченные стены, чтобы оградить зоны заключенных от всего мира.
Недавно дочь Каюма Мухамедханова Дина передала ряд "секретных материалов" в Долинский музей памяти жертв политических репрессий. Среди этих материалов – письма Каюма Г. Маленкову, А. Фадееву, Н. Хрущеву о грубейших нарушениях законности, прав человека во времена сталинизма, о его невиновности. "Каменной стеной вставало передо мной равнодушие работников органов. Они, мне кажется, до сих пор придерживаются правила: "упавший да будет растоптан".
В 1953 году скончался вождь всех народов великий Сталин. И сразу сердце Каюма охватила надежда о возвращении на родину – в родной Семипалатинск. В декабре 1954 года, как утверждают, не без помощи Александра Александровича Фадеева приговор Мухамедханову был отменен, а сам он реабилитирован. Об этом свидетельствовала и справка первого заместителя прокурора Семипалатинской области Б. Кенжебекова, которую я нашел в папке личного дела заключенного Мухамедханова. Три года провел большой ученый в сталинских лагерях смерти, но никакой компенсации за это не получил. Как не смог он добиться и возврата книг, конфискованных у него в 1951 году.
Когда я рассказал В.Н. Попову о новых материалах на Мухамедханова, полученных мною в Долинке, то он воскликнул:
– Этот человек заслуживает о себе только самых добрых слов! Если бы не он, то мы ничего не знали бы об Абае, его школе, последователях. Каюм был лучшим знатоком и пропагандистом творчества Абая и его учеников. Я до сих пор время от времени перечитываю слова назидания Абая, которые читал, еще будучи учащимся Семипалатинского топографического техникума.
Тут Виктор Никитович немного помолчал, а затем продолжил:
– Я рад, что жил и учился в Семипалатинске. Этот город весь пропитан историей. В нем жил и творил друг Мухамедханова – ныне знаменитый Мухтар Ауэзов, автор известной книги «Абай». Здесь рождались пламенные стихи Шакарима. Тут отбывал ссылку Федор Михайлович Достоевский, великий русский писатель. Ныне в доме, где он жил и творил, тоже открыли музей.
Я на всю жизнь запомнил слова Мухамедханова о том, что наука отроков питает. Может, потому учился всегда отлично, после техникума окончил Московский институт инженеров геодезии, аэрофотосъемки и картографии, аспирантуру, защитил кандидатскую, а затем и докторскую диссертации. Я и сейчас продолжаю учиться, заниматься творчеством, готовлю к изданию новые труды по инженерным изысканиям в Жезказгане, Темиртау, Астане… Это все от наставлений Абая, Мухамедханова.
Как-то в магазине «Книжник» я приобрел новую книгу в серии «Жизнь замечательных людей» писателя Николая Анастасьева «Абай. Тяжесть полета». Автор не забыл упомянуть в этой книге имя Каюма Мухамедханова, много сделавшего для пропаганды творчества Абая Кунанбаева, его последователей, вспомнил книги первого абаеведа «Поэтическая школа Абая», «Поэты абаевской поры» и другие. И это закономерно – без Каюма мы ничего не знали бы не только об Абае, но и о таких значительных величинах как Магжан Жумабаев, Ильяс Джансугуров, Мукали Макатаев и других сильных поэтах.
Когда Каюм Мухамедханов вернулся из Карлага и вошел в музей Абая в Семипалатинске, то на одном из подоконников зацвел его любимый кактус. Говорят, кто это увидит, тот будет счастлив, ведь кактусы цветут один раз в сто лет. Каюм, действительно, стал счастливым человеком. После отсидки в Карлаге он еще 50 лет занимался творчеством, стал лауреатом Госпремии РК, первым лауреатом Международной премии имени Абая.
После смерти писателя – ученого в 2004 году в городе Семее благодарные потомки ему соорудили памятник. Но у всех ли интеллигентов Казахстана, которых подвергали репрессиям, так удачно сложилась жизнь?
Валерий Могильницкий,
писатель