Алқабилер соты Қазақстанда сотталғандарды мерзімінен бұрын босату құқығын бергісі келеді

Мәжілісмендер шартты түрде мерзімінен бұрын босату тәртібіне өзгерістер енгізуді ұсынды. "Қылмыстық заңнаманы одан әрі жетілдіру мәселелері бойынша ҚР кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" заң жобасына сәйкес алқабилер сотына шешім қабылдау құқығы берілуі мүмкін:

• жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы;
• жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстыру туралы;
• тағайындалған жаза мерзімін қысқарту туралы.

"Соттар Заңның әрпін ұстануға және ОӘБ бойынша, оның ішінде ауыр және ерекше қылмыстары үшін сотталғандарды босатуға міндетті. Бұл мәселелер жұртшылықтың қатысуынсыз шешіледі. Өтініштерді сотталғандар тікелей сотқа береді. Бұл процеске жұртшылық қатыспайды. Прокурорға тек хабарланады.

Өзге тәсілді қолдану ұсынылады – алқабилердің қатысуымен УДО мәселелері бойынша азаматтардың өтініштерін қарау және жазаның өтелмеген бөлігін неғұрлым жұмсақ түрімен (ЖМН) ауыстыру жөніндегі функцияларды сотқа беру", – делінген құжатта.

Сотталғандардың өтінішхаттарын алты алқаби мен бір судьяның қатысуымен сот қарайтын болады.
Осыған ұқсас механизм Ұлыбританияда, Францияда, Жаңа Зеландияда, Канадада және басқа елдерде қолданылады. Халықаралық тәжірибе оң нәтиже көрсетті, депутаттар атап өтті.

"Мысалы, АҚШ-та сотталушының мінез-құлқын сот емес, губернаторлар жанындағы арнайы комиссиялар бағалайды. УДО туралы істі тыңдағанға дейін сотталған адам өзінің бостандықта болу жоспарын дайындауы керек (қайда және кіммен тұратыны, немен айналысатыны және т.б. көрсетіледі). Комиссияға психиатрлар, бұрынғы судьялар, қылмыстық-атқару жүйесінің өкілдері, жекелеген елдерде бұрынғы сотталғандар кіреді", – деді мәжілісмендер.

Өзгерістер 2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап Ақтөбе, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстары мен Шымкентте енгізілмек. Олар 2028 жылдың 1 қаңтарына дейін әрекет етеді.

"Пилоттық жоба тәртібінде алқабилердің қатысуымен соттардың екі жыл ішінде және пилоттық жобаны жүргізу үшін жүктеме жеткілікті болатын белгілі бір өңірлерде ғана УДО және ЖМН мәселелері бойынша азаматтардың өтініштерін қарау жөніндегі функцияларды қолдану мәселесін зерделеу ұсынылады", - делінген құжатта.