Қазақстандықтарға еліміздің энергетикасын жаңғыртқаны үшін рекордтық чек қойылды

2019 жылдан бастап Қазақстанда қуат нарығы жұмыс істейтіні белгілі. Аукциондарға қатысудың арқасында немесе тікелей энергетикалық ведомствомен жеке инвестициялық келісімдер бойынша ондағы өздерінің тіркелген ақшалай үлестерін алған электр станциялары одан электр қуатының дайындығының өзіндік қызметін ұсынғаны үшін немесе қуаттарды жаңғырту, реконструкциялау немесе салу жобаларын аяқтағаны үшін төлемдер ала алады. Осылайша, қуат нарығы инвестицияларды қайтару және оларды энергетикалық салада ынталандыру тетігі болып табылады, мұнда электр станцияларының шиналарынан тарифтер көбінесе олардың ағымдағы шығындарымен және шағын инвестициялық бағдарламаларымен шектелді, ал елге коммуналдық күйреу мен қараңғылықты болдырмау үшін алдағы жылдары энергетикалық активтерді жедел жаңарту қажет.

Екінші жағынан, белгілі бір дәрежеде ЖЭО мен электр станциялары аукциондар арқылы немесе оларды айналып өту арқылы алатын бір жылға арналған қуат тарифі тұтынушылар үшін тұрақты өндіріс үшін абоненттік төлемнің бір түрі болып табылады. Биылғы жылы РФО-ға сәйкес қуаттылық тарифі ҚҚС-сыз айына МВт-қа 1 439 381 теңгені құрайды, өткен жылы ол ҚҚС-сыз айына МВт-қа 1 195 163 теңгені құрады.

Қуаттылықтың бүкіл қазақстандық нарығы биыл шамамен 180 млрд теңгеге дейін өсті, өткен жылы оның көлемі шамамен 152 млрд теңгені құрады. Осыны ескере отырып, егер 2024 жылы қуаттылық тарифі кВтсағ-қа шамамен 1,7 теңгені құраса, онда бұрын жазғанымдай inbusiness.kz, биыл сарапшы Алексей Пресновтың есептеулеріне сәйкес, ол кВтсағ-қа 2 теңгеге жетеді. Егер Шартты қазақстандық отбасы айына 200-400 кВт / сағ тұтынатын болса, онда ол электр қуатының дайындығы үшін ай сайын 400-ден 800 теңгеге дейін төлейтін болады, бұл негізінен отбасы бюджеті үшін маңызды соққы болып табылмайды.

Таңдаулы нарық

Бастау үшін бірнеше жыл бұрын немесе жақында Энергетика министрлігімен инвестициялық келісімдер жасасқан электр станциялары 2025 жылы алатын төлемдердің көлемін қарастыруға болады, олардың қуаттылық нарығының сегменті тұтастай алғанда 36,6 млрд теңгені құрайды.

Мұндай тоғыз станция бар: Мойнақ ГЭС тарифі айына 2,6 млн теңге, жылдық төлемдері 9,2 млрд теңге, Шардара ГЭС-61 МВт, тарифі айына 3,9 млн теңге, 2,8 млрд теңге, Атырау ЖЭО-120 МВт, тарифі айына 1,1 млн теңге 1,6 млрд теңгеге, Ақтөбе ЖЭО-54 МВт айына 2 млн теңге тарифімен 1,3 млрд теңгеге, Екібастұз ГРЭС-1 476,6 МВт-пен және айына 1,2 млн теңге тарифімен 6,9 млрд теңгеге, Топар ГРЭС 118,6 МВт-пен айына 7,5 млн теңге тарифімен 8 млрд теңге, АЖ Текелі энергокешені (инвестициялық келісім) 37 с 21 МВт тарифпен айына 19 млн теңге 4,1 млрд теңгеге, АЖ Текелі энергокешені 38 с 10,5 МВт тарифпен айына 20 млн теңге 1,5 млрд теңгеге және "Kazakhmys Energy" ЖШС С 43 МВт с тариф дерлік Айына МВт-қа 5 млн теңге, жалпы төлем сомасы 1,3 млрд теңге.

Жоғарыда айтылғандардан көріп отырғанымыздай, инвестициялық келісімдер бойынша ең ірі тарифтерде "Текелі энергокешені"ЖШС жобалары бар. Мұның немен байланысты екені белгісіз, өйткені Энергетика министрлігінің Инвестициялық келісімдерінің егжей-тегжейлі параметрлері белсенді жұртшылық үшін іс жүзінде ашылмайды. Мұнда қамтылған МВт-ның аз саны рөл атқарған болуы мүмкін.

Моноқалаға Жарық

Неліктен Текелі энергетикалық кешені ел үшін соншалықты маңызды, ол үшін электр желісінің барлық тұтынушылары қуат тарифі арқылы төлейді, түсініксіз. Текелі-Жетісудағы "Электромарганец" кәсіпорны бар моноқала. Онда бірнеше жыл бұрын қуаттылығы жылына 20 мың тонна өнім өндіретін тікелей қалпына келтірілетін темір шығаратын металлургиялық зауыт іске қосылды, шамасы, оған көп электр қуаты қажет. Ашық деректерге сүйенсек, " Электромарганец "пен" Текелі ЖЭО-1 " ЖШС-нің бір құрылтайшысы бар. "Текелі Энергокешенінің" сайтында оның 0 МВт бос қуаты бар делінген.

Айта кетейік, Энергетика және ТКШ жаңғырту жөніндегі ұлттық жобада жиынтық қуаты 53 МВт және жалпы құны 46,8 млрд теңге болатын Текелі Энергокешенінің үш жобасы айтылған. Олардың екеуі 24 МВт-қа 22,6 млрд теңгеге және 12 млрд теңгеге 12 МВт-қа сәйкесінше құжатта 2025 жылы аяқталуға жоспарланған, мүмкін олардың бір бөлігі биылғы жылы қуат нарығынан төлемдерге енгізілген. Құны 12,2 млрд теңге болатын үшіншісіне келетін болсақ, ол келесі жылға дейін ұйықтайды, және, бәлкім, инвестициялық шығындарды кем дегенде ішінара жабуды талап етеді. Айтпақшы, өткен күні БАҚ Текелі қаласында жеке инвестициялар есебінен қуаты 21 МВт жаңа бу-газ қондырғысын орналастыруды қамтитын қолданыстағы ЖЭО-ны жаңғырту және кеңейту жобасының бірінші кезеңі бойынша жұмыстар жүргізіліп жатқанын жазды.

Қаңтар айының ортасында inbusiness.kz Текелі Энергокешенінің үш жобасы қайтарымды инвестициялардың жылдық лимиті 32 млрд теңгеден 428 млрд теңгеге дейін ұлғайғаннан кейін жасалған 13 инвестициялық келісімнің тізіміне енгенін хабарлады - екі газ турбиналы қондырғыны (ГТУ) енгізу бойынша бірінші кезеңді 12 МВт-тан, ГТУ енгізу бойынша екінші кезеңді 12 МВт-тан және үшінші кезеңді іске асыруға үш қазандық-утилизатор мен генераторы бар Бу турбинасын пайдалануға беруге – 17 МВт.

РФО құжатына сәйкес, Текелі энергокешені биылғы жылы өзінің 7 МВт-ы үшін шекті тарифі айына 1,17 млн теңге, жалпы сомасы 98 млн теңге және аукциондық тарифі 1,16 млн теңге болатын 12 МВт-қа жалпы сомасы 167 млн теңге болатын төлемдерді алады.

Күшті жомарттық аттракционы

Жалпы, биыл Энергетика министрлігімен жасалған жеке инвестициялық келісімдер бойынша қуат нарығынан төлем алатын таңдаулы станциялардың тізімі ұлғайды. Өткен жылы "Севказэнерго", Мойнақ ГЭС, Шардара ГЭС, "Алматы электр станциялары" (АлЭС, "Самұрық-Энерго" тобы), Атырау ЖЭО, Ақтөбе ЖЭО болды.

Биылғы жылы инвестициялық келісімдері бар станциялардың тізіміне "Қазақмыс" - Топар ГРЭС, Kazakhmys Energy активтері енді, "Самұрық-Энерго" холдингінің Екібастұз ГРЭС-1 және атышулы Текелі энергокешені кірді, ал "Севказэнерго" және АлЭС құлады. "Қазақмыс" электр станциялары "Қазмырыш" және Eurasian Resources Group сияқты өнеркәсіптік топтардан айырмашылығы, өздерінің өндіруші объектілерін жаңғыртуды жүргізе отырып, бірыңғай сатып алушы моделіне белсенді қатысады. Шамасы, осының арқасында олар инвестициялық келісімдер бойынша тізімге ене алды.

Бұрын inbusiness.kz Топар ГРЭС-пен әрқайсысы 130 МВт-тан №3 және 4 турбоагрегаттарды ауыстыру бойынша екі инвестициялық келісім жасалғанын жазды. ТКШ жаңғырту ұлттық жобасына сәйкес, ескірген төртінші турбоагрегатты ауыстыру "ГРЭС Топар" ЖШС-на 2028 жылға дейін 15,3 млрд теңгеге шығын әкеледі. Сондықтан қуаттылығы 8 млрд теңге болатын нарықтан ағымдағы төлемдерді үшінші турбоагрегат бойынша жоба алады. Өткен жылы БАҚ станцияның үшінші турбинасы 100 МВт-тан 130 МВт-қа дейін жаңартылғанын жазды.

Айта кету керек, өткен жылдың қараша айында қуаттылыққа аукциондық сауда-саттықта Топар ГРЭС 2025 жылы жалпы сомасы 7,2 млрд теңгеге 1,155 млн теңге тарифі бойынша 519 МВт дайындық қызметін ұсынуға мүмкіндік алды.

"Kazakhmys Energy" - ге келетін болсақ, Энергетика министрлігімен жаңа инвестициялық келісімдер тізімінде олардың Жезқазған ЖЭО - дағы екі жобасы - № 10 ст.қазандықты және 50 МВт-қа № 5 турбоагрегатты, сондай-ақ 43 МВт-қа № 8 ст. қазандық агрегатын ауыстыру және Балқаш ЖЭО жобасы - № 5 ст. қазандығын және 50 МВт-қа турбоагрегатты орнату. Қуаттылығы 43 МВт-қа қарағанда, қазір мыс алыбының энергетикалық бөлімшесі №8 қазандық агрегаты бойынша инвестициялық келісім бойынша 1,3 млрд теңгеге төлем алады.

Жоғарыда айтылғандардан басқа, Kazakhmys Energy қуаттылығына 249 МВт-қа айына 1,17 млн теңгеден шекті тариф бойынша төлемдер де алынып отыр, бұл бір жылда 3,5 млрд теңгеге шығады. Сондықтан мыс холдингінің генерациясы жеделдетілген қарқынмен жаңартылады деп күтуге болады.

Екібастұз ГРЭС-1 бойынша біздің басылым бұрын бұл электр станциясының Энергетика министрлігімен алғашқы 500 МВт энергоблокты қалпына келтіру бойынша инвестициялық келісімі болғанын хабарлаған. Ол өткен жылдың желтоқсан айында жұмыс істеді, енді оған нарықтан 476,6 МВт қамтумен 6,9 млрд теңгеге төлемдер төленеді.

Сонымен қатар, Екібастұз ГРЭС-1 солтүстік және оңтүстік аймақтарда аукциондық сауда-саттықта белсенді түрде өзін көрсетті, айына МВт үшін 671,2 және 718,9 МВт-тан 1,165 млн теңгеден қуат ұсынды, бұл станцияға 2025 жылы 19,3 млрд теңгенің орасан зор сомасын әкеледі. Салыстыру үшін, оның "Самұрық-Энерго" аналық құрылымының кірісі өткен жылдың үш тоқсанында 95,8 млрд теңгені құрады.

Ақшалай төлем

Қорытындылай келе, біз осы жылға арналған қуаттың шекті және аукциондық тарифтерін алған станцияларды тізімдейміз.

Осылайша, арасында алған стандартты тариф 1,17 млн теңге МВт айына қарай-ереже) реттеледі мұндай ЖЭО: "Павлодарэнерго" ақ (кіреді және орталық азия экспедициясына электр энергетикалық корпорациясы (ОАЭК) Александр Клебанова және Сергей Канның) - 347,7 МВт, жылдық төлемдермен 4,9 млрд теңге, Өскемен ЖЭО – 302 МВт-4,2 млрд теңге, Согра ЖЭО – 50,2 МВт 705 млн теңге, "Қарағанды Энергоцентр" - 553 МВт-қа 7,8 млрд теңге, ЧК Nova Novatis Ltd - 66,1 МВт 928 млн теңге, "Севказэнерго" ақ (топ ОАЭК) - 309,8 МВт-4,3 млрд. теңге, "Астана-Энергия" - 445 МВт-қа 6,2 млрд теңге, Степногорск ЖЭО - 110,6 МВт-1,6 млрд теңге, Ақтөбе ЖЭО – 67 МВт 941 млн теңге, Уральская газотурбинная электростанция – 31 МВт 435 млн теңге, "Жайықжылуқуат" – 9 МВт 126 млн теңге, МАЭК - 190,3 МВт-тан 2,7 млрд. теңге, Атырау ЖЭО – 174 МВт-2,4 млрд. теңге, қазірдің өзінде жоғарыда аталған Текелі энергокомплекс – 7 МВт-98 млн. теңгеге, "Алматы электр станциялары" (холдингі "Самұрық-Энерго" ақ) – 429 МВт 6 млрд теңге, "Таразэнергоорталық" - 28 МВт 393 млн. теңге, "Қызылордажылуэлектрорталығы" – 44 МВт 617 млн теңге және жоғарыда айтылған "Қазақмыс Энерджи" - 249 МВт-қа 3,5 млрд теңге.

Осы сегментте электр энергиясының түпкілікті бағасына кіретін қуатқа тарифтен 2025 жылы 47,9 млрд теңге төленеді деп күтілуде, оны тұтынушылар – бюджеттік ұйымдар, бизнес және халық төлейді.

Келісілген сауда-саттық

Сонымен қатар, өткен жылдың қараша айында аукциондық сауда-саттықта өз қуаттылығымен жеңіске жеткен электр станциялары бойынша төлемдердің жалпы сомасы 96 млрд теңгеге жуық болады. Олар ұсынған баға белгілеулер қуаттылықтың шекті тарифінен айтарлықтай ерекшеленбейді және айына МВт – қа 1,155-1,170 млн теңгенің өте тар диапазонында ҚҚС-сыз сауда-саттықта тіркелді, бұл нарықтық келісімді көрсетуі мүмкін. Айтпақшы, " сауда-саттықтың "жеңімпаздары жоғарыда қамтылған кейбір станциялар болды.

Сонымен, айына МВт-қа 1,155 млн теңгеден аукциондық тарифті үш станция алды – "Қазмырыш" 243 МВт және жылдық төлемдері 3,4 млрд теңгеге, Ақтөбе ЖЭО – 48 МВт-тан 665 млн теңгеге, Топар МАЭС-тен 519 МВт-тан 7,2 млрд теңгеге.

Қуаттылық нарығының сауда-саттығы барысында айына МВт-қа 1,16 млн теңгеден тарифтік ставкалар "Астана - Энергия" сияқты Электр станцияларына - 236 млн теңгеге 17 МВт, "Текелі энергокешені" – 167 млн теңгеге 12 МВт, Жаңажол ГТЭС - 2,3 млрд теңгеге 164 МВт, Жамбыл МТЭС-785 МВт бөлінді 10,9 млрд теңгеге, Степногорск ЖЭО - 793 млн теңгеге 57 МВт, "Севказэнерго" - 375 млн теңгеге 27 МВт, "Павлодарэнерго" - 403 млн теңгеге 29 МВт, "Алматы электр станциялары" - 5,9 млрд теңгеге 421 МВт, Шүлбі ГЭС-8 млрд теңгеге 576 МВт, Екібастұз ГРЭС-2 – 12,2 млрд теңгеге 877 МВт, Өскемен ГЭС-4,6 млрд теңгеге 330 МВт.

Сауда - саттық барысында айына МВт – қа 1,165 млн теңгеден келесі станцияларға: "Кристалл Менеджмент" АҚ-1,4 млрд теңгеге 98 МВт, "Еуроазиялық энергетикалық корпорация" (Еуразиялық топқа кіретін ЕЭК) - 4,8 млрд теңгеге 344 МВт, NOVA Novatis Ltd чека берілді. – 167 млн теңгеге 12 МВт, "3-Энергоорталық" АҚ (Еуразиялық Топ) – 1,8 млрд теңгеге 129 МВт, Екібастұз МАЭС-19,4 млрд теңгеге 1 – 1390,1 МВт, "Жайықтеплоэнерго" - 335 млн теңгеге 24 МВт, "Қарағанды Энергоцентр" – 293 млн теңгеге 21 МВт теңге Согра ЖЭО - 195 млн теңгеге 14 МВт.

2025 жылға айына МВт - қа 1,17 млн теңгеден "Орал газ турбиналы электр станциясына" - 266 млн теңгеге 19 МВт, "Karabatan Utility Solutions" – 3,1 млрд теңгеге 220 МВт, МАЭК – 4,7 млрд теңгеге 338,8 МВт, БҚО-да "Батыс Пауэр" - 99 МВт бөлінді бойынша 1,4 млрд теңге және Атырау ЖЭО – 983 млн теңгеге 70 МВт.

Басты сұрақ

Енді, егер тұтынушылар мұнда аталған электр станцияларының жаңартуға, тозудың төмендеуіне, жаңа жабдыққа, қымбат отынға, жалақының өсуіне тарифтік қаражаттың жетіспейтіндігі туралы шағымдарын, жылауын және жылауын тағы бір рет естісе, онда олардан кем дегенде сұрауға болады: олар қуат нарығынан алынған қаражатты қайда салады?