Мұрагерлік қарыздар: Қарыз алушы қайтыс болғаннан кейін туыстарына не беріледі?

Қазақстанда қайтыс болған адамның мүлкіне мұрагерлік құқығы ҚР Азаматтық кодексімен, атап айтқанда 1038-баппен реттеледі. Осылайша, заң бойынша және өсиет бойынша мұрагерге жылжымалы және жылжымайтын мүлік, зейнетақы жинақтары, банктердегі шоттар, сондай-ақ қарыздар өтуі мүмкін.

Қандай қарыздар тұқым қуалайды?

- Несиелер (ипотека, тұтынушылық және басқа несиелер).
- Коммуналдық төлемдер бойынша берешек.
- Мұра қалдырушы қайтыс болғанға дейін есептелген айыппұлдар мен өсімпұлдар.
- Қолхаттар және басқа шарттар бойынша борыштық міндеттемелер.

Алайда, марқұмның барлық қарыздары мұрагерлікке жатпайды. Мысалы, алимент сияқты жеке сипаттағы міндеттемелер мұрагерлерге ауыспайды.

Айта кетейік, ҚР Азаматтық кодексінің 1081-бабына сәйкес мұрагерлер қарыздар бойынша тек мұраға қалған мүліктің құны шегінде ғана жауап береді. Сонымен, егер қарыздар сомасы мұрагерлік пәтердің құнынан асып кетсе, онда қарыздың қалған бөлігі өтелмейді.

Сондай-ақ, ескіру мерзімін есте ұстаған жөн. Егер қайтыс болған адам үш жыл ішінде қарызын төлемесе және несие беруші осы уақыт ішінде сотқа шағым түсірмесе, оның талаптары жарамсыз болады. Бұл жағдайда мұрагерлер бұл қарыздарды төлеуге міндетті емес.

Қарыздан бас тартуға бола ма?

Қарыздар мен міндеттемелер, мүлік сияқты, егер ол қабылданған болса, мұрагерлікке өтеді. Ол ашылған сәттен бастап ойлануға алты ай уақыт беріледі. Егер мұрагер мұраны қабылдаса, қарыздан бас тарту мүмкін емес.

"Мұраны шартпен немесе ескертулермен қабылдауға жол берілмейді", - делінген 1072-бапта.

Көбінесе көптеген адамдар мұраны, атап айтқанда жылжымайтын мүлікті әдепкі бойынша-құжаттарды рәсімдемей қабылдайды. Алайда, заң Мұрагер мүлікті іс жүзінде иеленгеннен кейін, оған билік еткеннен кейін немесе оның құқығын куәландыратын құжаттарға жүгінгеннен кейін, ол автоматты түрде мұрадан бас тарту мүмкіндігін жоғалтады деп белгілейді. Мүлікті пайдалануға байланысты кез-келген іс-әрекет қарызды қоса алғанда, оны қабылдауға келісім ретінде қарастырылады.

Осылайша, мұра тек құқықтар ғана емес, сонымен бірге міндеттемелер де болып табылады. Сондықтан, қайтыс болған туысынан "сыйлық" қабылдамас бұрын, мұраның құрамын алдын-ала тексеріп, адвокатпен кеңесіп, мүмкін болатын қарыздың мөлшерін білген дұрыс. Бұл тәсіл қажетсіз қаржылық тәуекелдерді болдырмауға көмектеседі.