БЖЗҚ жанындағы тыныш бомба: азаматтардың 65% - ы зейнетақы жарналарын жасамайды

Сурет: inbusiness.kz

27 Қараша, 202421:15 inbusiness.kz

Қордың 12,5 млн салымшысының үштен бірі ғана жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысады, бұл оның банкроттыққа ұшырауына қауіп төндіреді. Қазақстандықтардың зейнетақы активтері айтарлықтай қарқынмен өсіп, 2024 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша рекордтық 21,6 трлн теңгеге жетті. Жыл басынан бері өсім 3,7 трлн теңгені (немесе 20,8%) құрады, ал соңғы 12 айда активтер 25,3% - ға өсті. Алайда, оң статистиканың қасбеті зейнетақы жүйесінің құрылымдық проблемаларын жасырады, деп хабарлайды inbusiness.kz.

Өсу драйверлері және халықтың аз қамтылуы

Тақырып бойынша сілтемелер26 Қараша 2024Кәсіпкердің бірыңғай жеке кабинеті 2025 жылы іске қосылады

Зейнетақы жинақтарының өсуі 20,7 трлн теңгені құрайтын міндетті зейнетақы жарналарымен (МЗЖ), сондай-ақ инвестициялардан түскен табыспен қамтамасыз етілген. 2024 жылғы қаңтардан бастап жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын (МЗЖ) іске қосуға қосымша серпін берді, ол 10 айда 194,9 млрд теңге әкелді. Соған қарамастан, БЖЗҚ-ның 12,5 млн салымшысының үштен бірі ғана осы жарналарды төлейді, бұл инновацияның тұрақтылығы туралы сұрақтар туғызады.

Зейнетақы шоттарының саны 16,9 миллион бірлікке дейін өскенімен, азаматтардың едәуір бөлігі тұрақты аударымдар жүйесінен тыс қалады. Бұл тек 4,5 млн шот жұмыс берушілерден қосымша төлемдерді қамтамасыз ету үшін енгізілген МЗЖЖ желісі бойынша түсімдерді ескеретіндігімен расталады. Осылайша, әлеуетті қатысушылардың 65% - ы жарналарсыз қалады, бұл жүйеге деген сенімге нұқсан келтіруі және мемлекеттік бюджетке ауыртпалық түсіруі мүмкін.

Инвестициялық стратегияның жетістіктері мен қиындықтары

БЖЗҚ активтерді басқаруда әсерлі нәтиже көрсетті: жыл басынан бері таза инвестициялық табыс 2,4 трлн теңгені құрап, өткен жылмен салыстырғанда екі есеге артты. Бұл түсімдердегі олқылықтарды жоюға көмектеседі, бірақ табыс көбінесе сыртқы нарықтардың тұрақтылығына және макроэкономикалық жағдайларға байланысты.
Салымшыларға 10 айда 990 млрд теңге төленді, бұл бір жыл бұрынғыдан екі есе көп. Алайда орташа айлық зейнетақы небәрі 33 865 теңгені құрайды, бұл өмір сүрудің нақты құнына сәйкес келмейді.

Әрі қарай не болады?

Егер зейнетақы жарналарымен төмен қамту проблемасы жақын арада шешілмесе, онда ұзақ мерзімді перспективада БЖЗҚ төлемдерді қамтамасыз ету үшін қаражат тапшылығына тап болуы мүмкін. Ерікті жарналардың дамуы және жұмыс берушілердің зейнетақы жүйесін қаржыландыруға қатысуының артуы мәселені ішінара жеңілдетуі мүмкін, бірақ бұл үшін қатаң реттеу мен ынталандыру шаралары қажет болады.

Зейнетақы активтері өсіп келе жатқанда, Қазақстан қазіргі салымшылар үшін әділ төлемдерді қамтамасыз ету мен болашақ ұрпақтың қатысуын ынталандыру арасындағы теңгерімді іздеуі тиіс.